قطع عضو

قطع عضو عملی برای از بین بردن تمام یا بخشی از اندام بدن می باشد. این نوع جراحی گاهی اوقات برای معالجه سرطان اولیه استخوان یا سارکوم بافت نرم در بازو یا پا کاربرد دارد که در این روش معمولاً بدون نیاز به خارج کردن کل اندام، می توان سرطان را در بازو یا پا از بین برد. به قطع عضو عمل جراحی صرفه جویی در اندام یا عمل جراحی نجات اندام هم گفته می شود.

آماده سازی برای قطع عضو

 عمل جراحی قطع عضو نیاز به تیم پزشکی و توانبخشی دارد که این تیم از پزشکان و پرستاران و متخصصان دیگری تشکیل شده است، از جمله:

• یک فیزیوتراپیست
• یک متخصص کاردرمانی (OT)
• یک متخصص پروتز در صورت لزوم به اندام مصنوعی

اعضاء تیم توانبخشی می توانند به هرگونه سؤال بیمار در طی و بعد از جراحی پاسخ دهند یا راه های را در مورد نگرانی های بیمار برای بعد از جراحی به بیمار آموزش دهند. آن ها همچنین در مورد هرگونه تمرین و مراقبت های که باید بیمار در خانه انجام دهد او را راهنمایی می کنند. علاوه بر آن دریافت پشتیبانی روانی بعد از قطع عضو برای بیماران بسیار مهم است. بر همین اساس برخی از بیمارستان ها دارای یک مشاور یا روان شناس هستند که بیماران می توانند قبل از عمل در مورد احساسات و نگرانی های خود با او مشورت کنند.

نحوه قطع عضو

قطع عضو را می توان تحت بی حسی عمومی یا با استفاده از بی حسی اپیدورال یا بی حسی نخاعی (که هر دو نیمه بدن را بی حس می کنند) انجام گیرد. انتخاب داروی بیهوشی به عضو مورد نظر بستگی دارد. بیشتر قطع عضو شامل از بین بردن بخشی از اندام به جای کل اندام است. پس از قطع عضو در اندام، می توان از تکنیک های اضافی برای بهبود عملکرد قسمت باقی مانده اندام و کاهش خطر عوارض استفاده کرد. این موارد شامل کوتاه شدن و صاف کردن استخوان در قسمت باقیمانده اندام است. بنابراین محل قطع شده با مقدار کافی از بافت نرم و ماهیچه پوشانده می شود. جراح سپس برای تقویت بخش باقی مانده در تکنیکی به نام میودز، عضله را به استخوان متصل می کند.

پس از قطع عضو

اکثر بیماران پس از قطع عضو، معمولاً برای جبران کمبود آب بدن به تزریق داخل وریدی نیاز دارند.

محل زخم

بعد از عمل در طی دوره بهبودی معمولاً برای چند روز اول اکسیژن از طریق ماسک و مایعات از طریق قطره به بیمار داده می شود. برای تخلیه ادرار ممکن است یک لوله انعطاف پذیر کوچک (سوند ادرار) در مثانه بیمار قرار گیرد. پس از قطع عضو، زخم بیمار با بخیه ها یا مفاصل جراحی بسته و با یک باند پوشانده می شود و ممکن است یک لوله زیر پوست بیمار قرار گیرد تا مایعات اضافی تخلیه گردد.

معمولاً لازم است بانداژ برای چند روز در محل نگهداری شود تا خطر عفونت کاهش یابد. بعضی اوقات ممکن است مایعات چرکی اطراف زخم جمع شوند که به آن سرم گفته می شود و ممکن است توسط پزشک یا پرستار تخلیه شود. التهاب این منطقه باید طی چند هفته کاهش یابد. بعد از برداشته شدن پانسمان و یا بانداژ، فیزیوتراپیست یا پرستار یک باند فشرده سازی را در آن قسمت قرار می دهد. این باند برای کاهش تورم موثر است.

مراقبت از زخم

برای بیمارانی که تحت جراحی قطع عضو قرار گرفته اند، بسیار مهم است که برای کاهش خطر ابتلا به تحریک و یا عفونت، پوست روی سطح زخم خود را تمیز نگه دارند. بیماران باید حداقل یک بار در روز (در هوای گرم یکبار بیشتر) محل زخم خود را با آب و صابون شسته و آن را با دقت خشک کنند. در هنگام استحمام از قرار دادن محل زخم خود برای مدت طولانی در آب پرهیز کنند زیرا آب باعث نرم شدن محل زخم و آسیب پذیری آن می شود. برای جلوگیری از خشک شدن پوست بیمار قبل از خواب، از کرم مرطوب کننده استفاده شود.

 هر روز علائم عفونت را در محل زخم برسی کنند، برخی از این علائم، عبارتند از:

• التهاب زیاد
• قرمزی پوست
• ترشح مایع یا چرک

پس از قطع پا، بیماران باید از آسیب رساندن به پای قطع شده خودداری و از پای باقی مانده “خوب” مواظبت کنند، به خصوص اگر قطع عضو بیمار به دلیل دیابت صورت گرفته باشد در این شرایط ممکن است پای باقیمانده در معرض خطر باشد.

درد

محل عمل ممکن است دردناک باشد، بنابراین در صورت نیاز به بیمار مسکن داده می شود. بیماران قطع عضو می توانند مسکن را به روش های زیر دریافت کنند:

• به عنوان قرص
• تزریق به رگ (داخل وریدی)
• تزریق به عضله (به طور عضلانی)
• تزریق به فضای اطراف نخاع (اپیدورال)
• در موارد شدیدتر ممکن است از یک لوله کوچک برای تزریق بی حسی موضعی استفاده شود تا درد را کاهش دهد.

بعضی از افراد دردی دارند که احساس می کنند از بخشی از اندامی که قطع شده خارج می شود. به این درد فانتوم یا احساس فانتوم گفته می شود. اگرچه این درد باید به مرور زمان از بین برود، اما در برخی مواقع ممکن است برای مدتی بعد از عمل احساس شود. علائم درد اندام فانتوم می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. برخی از افراد “گرگرفتگی” از درد خفیف، شبیه به شوک الکتریکی را توصیف کرده اند، که چند ثانیه طول می کشد. دیگران درد شدید مداوم را تجربه کرده اند. در صورت وجود هرگونه درد فانتوم، بیمار باید وضعیت خود را به پرستاران و پزشک خود اطلاع دهند. آن ها می توانند داروهایی برای کنترل آن تجویز کند.

تسکین درد

دردهای اندام و فانتوم معمولاً با گذشت زمان بهبود می یابند، اما درمان هایی برای کمک به تسکین علائم وجود دارند، ازجمله:

داروها

داروهایی که ممکن است برای تسکین درد در قطع عضو استفاده شوند، عبارتند از:

• دارو ضد تشنج
• دارو های مسکن مانند کدئین یا مورفین
• کورتیکواستروئید و یا بی حسی موضعی تزریق
• داروهای ضد افسردگی که در درمان درد عصبی مفید هستند.
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن

چندین روش غیر تهاجمی و غیر آسیب زننده برای تسکین درد در برخی از این بیماران وجود دارد، از جمله:

• ماساژ برای افزایش گردش خون و تحریک عضلات
• طب سوزنی که باعث تحریک سیستم عصبی و تسکین درد می شود.
• استفاده از گرما یا سرما بر روی اندام بیمار، مانند استفاده از بسته های حرارتی یا یخی، مالش و پماد
• تحریک عصب الکتریکی از راه پوست (TENS)، که از یک وسیله کوچک و با عملکرد برای انتقال محرک های الکتریکی به منطقه آسیب دیده بدن که برای مسدود کردن یا کاهش سیگنال های درد استفاده می کند.

تصورات ذهنی

تحقیقات نشان داده است افرادی که روزانه 40 دقیقه اندام قطع شده خود را تصور می کنند، مانند کشیدن انگشتان خود یا جمع کردن “انگشتان پا”، علائم درد را کمتر تجربه خواهند کرد. این تئوری با درد اندام فانتوم مرتبط است. محققان فکر می کنند که مغز از اندام قطع شده بازخورد دریافت می کند، و این تمرینات ذهنی ممکن است جایگزین موثری برای این بازخورد ها باشد. تکنیک دیگری که به بازخورد بصری آینه معروف است شامل استفاده از آینه برای ایجاد بازتاب اندام دیگر است. ورزش کردن و حرکت دادن اندام دیگر می تواند به تسکین درد فانتوم کمک کند.

 تمرینات

پرستاران یا فیزیوتراپیست به بیمار تمریناتی را آموزش می دهند. این تمرینات در جلوگیری از ابتلا به عفونت قفسه سینه و لخته شدن خون در بیماران کمک می کند. به طور معمول، عفونت های قفسه سینه یا لخته های خون در صورت عدم تحرک بیمار ایجاد می شوند.

برای جلوگیری از لخته شدن خون در پا به بیماران توصیه می شود بعد از جراحی از جوراب های ساق بلند واریس، استفاده کنند و در صورت امکان به بیماران داروهای ضد لخته خون تزریق می شود.

بلند شدن

فیزیوتراپیست یا کار درمانگر (OT) در بلند شدن به بیمار کمک می کند. در قطع پا، اغلب بیماران می توانند در روز اول یا دوم بعد از عمل از جای خود بلند شوند. شاید بلند شدن در ابتدا برای بیمار سخت باشد. برخی از بیماران ممکن است برای حرکت به صندلی چرخ دار، عصا یا اندام مصنوعی و یا ویلچر نیاز داشته باشند. فیزیوتراپیست به بیماران برای حرکت کردن اولیه کمک می کنند. در صورت قطع بازو بیماران پس از کنترل درد و بهبودی از بیهوشی می توانند از جای خود بلند شوند و حرکت کنند.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی بعد از جراحی قطع عضو مهمترین عامل در روند بهبودی بیماران است. فیزیوتراپیست می تواند تمریناتی را برای بهبودی زخم و افزایش توانایی و قدرت بیماران به آن ها آموزش دهند. آن ها به بیمار آموزش می دهند که چگونه ماهیچه های خودشان را در اطراف اندام قطع شده قوی و نرم نگه دارند. این کار، استفاده از اندام مصنوعی را آسان تر می کند.

 توانبخشی

قطع عضو یک عمل بزرگ است و توانبخشی می تواند مدت زیادی طول بکشد و ممکن است در بعضی مواقع ناامید کننده باشد. برنامه توانبخشی بیمار متناسب با نیازهای فردی بیمار تنظیم و معمولاً چند روز پس از عمل شروع می شود. توان بخشی ممکن است با تمریناتی ساده برای خوابیدن یا نشستن بیمار، شروع شود. به بیماران قطع عضو توصیه می شود هر چه سریعتر با استفاده از صندلی چرخدار حرکت کنند. توانبخشی به بیماران در آموزش”تکنیک های انتقال مانند نحوه ورود به صندلی چرخدار از تختخواب خود ” کمک می کند تا راحت تر حرکت کنند. پس از قطع عضو، کار درمان به بیمار کمک می کند تا فعالیت های روزانه خود مانند شستشو، لباس و استفاده از توالت را مدیریت کند. آن ها می توانند راه هایی برای مدیریت فعالیت ها به بیمار نشان دهند و به بیمار کمک کنند تا حد امکان مستقل باشند.

اگر قطع عضو وجود داشته باشد، متخصص درمانگر بیمار ممکن است روش هایی برای کاهش تورم را به بیمار یاد دهد. آن ها همچنین روش های انجام برخی فعالیت ها را با یک دست به بیمار یاد می دهند. متخصص درمانگر همچنین در مورد رانندگی کار و بازگشت به فعالیت های اجتماعی به بیمار توصیه های لازم را می کند.

رفتن به خانه

مدت زمان لازم برای رفتن به خانه به نوع قطع عضو بیمار و وضعیت سلامتی بیمار بستگی دارد. قبل از ترک بیمارستان، پرستار، فیزیوتراپیست و متخصص درمانگر در مورد نحوه مدیریت در خانه با بیمار صحبت خواهند کرد. ممکن است بیمار نیاز به ایجاد تغییراتی در خانه خود و نحوه انجام فعالیت های خاص داشته باشد. متخصص درمانگر و فیزیوتراپیست در این امر به بیمار کمک می کند.

رانندگی بعد از قطع عضو

برای بیماران قطع عضو، تغییراتی وجود دارد که می تواند برای رانندگی آسان تر و مطمئن در در اتومبیل خود ایجاد کنند. متخصص درمانگر بیمار می تواند در مورد آن ها اطلاعات بیشتری به بیمار بدهد. آن ها همچنین می توانند سازمان هایی را پیشنهاد دهند که بتوانند در مورد تغییرات مورد نیاز به بیماران کمک کنند.

پروتز اندام مصنوعی

بیشتر افراد بعد از قطع عضو، می توانند با اندام مصنوعی به نام پروتز جایگزینی برای اندام قطع شده داشته باشند. یک متخصص پروتز (متخصص در اندامهای پروتز) در مورد نوع و عملکرد اندامهای پروتز یا سایر دستگاههای موجود به بیمار توضیحات لازم را می دهد. اندام های پروتز برای همه افرادی که جراحی قطع عضو را انجام داده اند مناسب نیست زیرا به یک دوره طولانی مدت از فیزیوتراپی و توانبخشی نیاز دارد. مدیریت زندگی با اندام پروتزی انرژی زیادی را از بیمار می گیرد زیرا این اندام ها باید جایگزین ماهیچه و استخوان در اندام قطع شده بیماران شوند. به همین دلیل ممکن است افراد ضعیف یا افرادی که وضعیت سلامتی جدی مانند بیماری قلبی دارند، برای اندام پروتز مناسب نباشد.

 نوع اندام پروتز برای جایگزینی عضو قطع شده به عوامل زیر بستگی دارد:

• نوع عضو قطع شده
• وضعیت عمومی بیمار
• هدف استفاده از اندام پزوتز
• وظایفی که بیمار از اندام پروتز انتظار دارد.
• میزان قدرت عضلات در قسمت باقیمانده اندام

در بیمارانی که به نظر می رسد نمی توانند فشار ناشی از اندام پروتز را نمی توانند تحمل کنند، ممکن است یک اندام آرایشی برای آن ها توصیه شود که در اصل واقعی به نظر می رسد، اما نمی تواند مانند یک اندام پروتز مورد استفاده قرار گیرد و کارایی لازم را ندارد. داشتن یک اندام پروتز ممکن است که از نظر جسمی نیز واقع موثر و کاربردی باشد.

تأثیر روان شناختی قطع عضو

 قطع عضو به سه دلیل اصلی می تواند تأثیر روان شناختی قابل توجهی داشته باشد:

• بیمار باید با از بین رفتن عملکرد اندام قطع شده خود کنار بیایید.
• بیمار باید با از دست دادن احساس اندام قطع شده خود کنار بیایید.
• احساس بیمار از بدن و درک دیگران از تصویر بدن تغییر کرده است.

افکار و احساسات منفی پس از قطع عضو بسیار رایج هستند. این امر به ویژه در افرادی که قطع عضو اورژانسی و فوری داشته اند صادق است، زیرا وقت لازم برای آمادگی ذهنی برای اثرات جراحی را ندارند.

احساسات و افکار عمومی که افراد بعد از قطع عضو تجربه می کنند عبارتند از:

• اندوه
• افسردگی
• اختلال اضطراب
• احساس خودکشی
• انکار (امتناع از پذیرش آن ها نیاز به ایجاد تغییراتی، مانند داشتن فیزیوتراپی، برای سازگاری با زندگی پس از قطع عضو دارند)

افرادی که به دلیل تروما قطع عضو شده اند (بویژه اعضای نیروهای مسلح) نیز در معرض خطر ابتلا به اختلال استرس پس از ضربه (PTSD) قرار دارند. از بین رفتن اندام می تواند تأثیر روانشناختی قابل توجهی داشته باشد. بسیاری از افرادی که قطع عضو شده اند، احساساتی مانند اندوه و ناامیدی را مانند تجربه مرگ یک دوست تجربه می کنند. از دست دادن بازو یا پا می تواند باعث ایجاد احساس دلسردی در بیماران شود. بیمار برای ابراز غم و اندوه و کنار آمدن با احساسات ناشی از دست دادن عضو خود به زمان و کمک دیگران نیاز دارد. برای برخی از این افراد صحبت کردن در مورد احساسات خود با یک دوست نزدیک و یا مشاور می تواند بسیار مفید باشد.

تنظیم زندگی پس از قطع عضو می تواند چالش برانگیز باشد، اما بسیاری از افراد هنگامی که موفق به انطباق شوند از کیفیت زندگی خوبی برخوردار می شوند.

علت قطع عضو

برخی از افراد در شرایط زیر ممکن است مجبور به قطع عضوی از بدن خود شوند:

• عفونت شدید در اندام
• آسیب جدی به اندام بیمار مانند زخم شدید یا انفجار
• اندام بیمار تغییر شکل یافته و حرکت و عملکرد محدودی دارد.
• (ابتلا اندام به گانگرن که اغلب نتیجه بیماری شریانی محیطی است.)

ارزیابی قبل از عمل

درصورت نیاز به قطع عضو، بیمار قبل از عمل به طور کامل ارزیابی می شود تا مناسب ترین نوع قطع عضو و هر عاملی که می تواند بر توانبخشی بیمار تأثیر بگذارد، شناسایی شود. این ارزیابی به احتمال زیاد شامل معاینه پزشکی کامل برای بررسی وضعیت جسمی بیمار، مانند وضعیت تغذیه ای، عملکرد روده و مثانه، سیستم قلبی عروقی (قلب، خون و رگ های خونی) و دستگاه تنفسی بیمار (ریه ها و مجاری هوایی) است. پزشک همچنین وضعیت و عملکرد اندام سالم بیمار را بررسی می کند.

از بین بردن یک اندام می تواند فشار زیادی را روی اندام باقیمانده ایجاد کند، بنابراین مراقبت و حفاظت از اندام های سالم در حین قطع عضو بسیار مهم است. همچنین ممکن است یک ارزیابی روانشناختی برای تعیین اینکه چگونه بیمار با تأثیر روانی و عاطفی قطع عضو مقابله می کند، و اینکه آیا بیمار به حمایت بیشتری نیاز دارند، انجام شود. علاوه بر آن از محیط خانه، محل کار و محیط های اجتماعی بیمار هم امکان دارد مورد ارزیابی قرار گیرد تا به بیمار برای مقابله با نگرانی ها و کنار آمدن با شرایط جدید کمک شود.

عوارض قطع عضو

مانند هر نوع عمل، قطع عضو با خطر بروز عوارض زیاد همراه است.

تعدادی از عوامل مؤثر بر خطر عوارض ناشی از قطع عضو، عبارتند از:

• سن بیمار
• نوع قطع عضو بیمار
• سلامت عمومی بیمار

خطر عوارض جدی در قطع عضو برنامه ریزی شده کمتر از قطع عضو اورژانسی و فوری است.

عوارض مرتبط با قطع عضو شامل موارد زیر است:

• ذات الریه
• درد و ضایعات “اندام فانتوم”
• ترومبوز ورید عمقی (DVT)
• مشکلات قلبی مانند حمله قلبی
• کندی بهبود زخم و عفونت زخم

در بعضی موارد، ممکن است بیمار برای اصلاح مشکلاتی که ایجاد می شوند یا به تسکین درد کمک می کند، به عمل جراحی جانبی نیاز داشته باشد.

منابع:

https://www.nhs.uk/conditions/amputation/

https://www.macmillan.org.uk/cancer-information-and-support/treatments-and-drugs/amputation

[advisers limit=3 online =true skill=”26″]