وزن کم هنگام تولد، اصطلاحی برای توصیف نوزادانی است که با وزن کمتر از 2500 گرم متولد می شوند. وزن کم هنگام تولد نوزاد اغلب در نوزادانی که زود (قبل از 37 هفته بارداری) متولد می شوند، رخ می دهد. همچنین وزن کم هنگام تولددر موارد زایمان های دوقلو یا سه قلو، شایع است. اگر کودک شما با وزن کم به دنیا بیاید، نسبت به نوزادان دیگر ممکن است کوچک تر و لاغرتر به نظر برسد و چربی بدن کمتری داشته باشد. حتی امکان دارد سر کودک از بقیه قسمت های بدن او بزرگ تر باشد.
علت وزن کم هنگام تولد
علت اصلی وزن کم نوزادان هنگام تولد، زایمان زودرس است. در زایمان زودرس کودک در رحم مادر زمان کمتری برای رشد و افزایش وزن دارد. کودک در هفته های آخر بارداری قسمت اعظم وزن خود را بدست می آورد. یکی دیگر از دلایل وزن کم هنگام تولد، محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) است. این امر در شرایطی رخ می دهد که کودک به دلیل مشکلات جفت، سلامتی مادر یا وضعیت خودش در دوران بارداری به خوبی رشد نمی کند. نوزادان با محدودیت رشد داخل رحمی که به طور کامل متولد می شوند ممکن است از نظر جسمی بالغ اما ضعیف باشند. نوزادان نارس که محدودیت رشد داخل رحمی دارند بسیار کوچک و از نظر جسمی نابالغ هستند.
عوامل خطر وزن کم هنگام تولد
نوزادانی که زودرس متولد می شود، بسیار کوچک هستند. با این حال، عوامل دیگری نیز وجود دارند که می توانند در خطر ابتلا به وزن کم جنین هنگام تولد نقش داشته باشند.
عوامل خطر تولد کم کودکان هنگام تولد، عبارتند از:
سن مادر. در مادران کم سن و سال (کمتر از 15 سال) خطر تولد نوزاد با وزن کم، بسیار شایع می باشد.
چند قلوزایی. نوزادان چند قلو در معرض خطر وزن کم قرار دارند، زیرا اغلب آن ها نارس هستند.
سلامتی مادر. نوزادان مادرانی که در معرض مواد مخدر، الکل و سیگار قرار دارند، احتمالاً وزن کمی دارند.
مادران با وضع اقتصادی پایین نیز احتمالاً در معرض رژیم غذایی ضعیف تر، مراقبت های ناکافی و عوارض حاملگی قرار دارند. همه این عوامل می توانند منجر به وزن کم جنین هنگام تولد شوند.
برخی از نوزادان به دلیل سایر عوامل خطر وزن زیادی در رحم ندارند که عبارتند از:
- مشکلات جفت
- عفونت در رحم
- اختلال مادرزادی جنین
- وزن نادرست مادر در طی بارداری
- قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا یا سرب
- سابقه وزن کم وزن هنگام تولد در بارداری های قبلی
- سیگار کشیدن، نوشیدن الکل یا استفاده از داروهای غیرمجاز
- مادری که بیماری مزمن دارد، مانند فشار خون بالا یا بیماری کلیوی
- استفاده مادر از داروهای خاص مانند داروهای صرع و لخته شدن خون
انواع کودک با وزن کم هنگام تولد
نوزاد با وزن کم در یکی از سه دسته زیر قرار می گیرد:
وزن کم هنگام تولد (LBW). کودک LBW وزن کمتر از 2500 گرم دارد. این نوزادان معمولاً با مراقبت در خانه با خیال راحت نگهداری می شوند.
وزن خیلی کم هنگام تولد (VLBW). یک نوزاد VLBW دارای وزن کمتر از 1500 گرم است.
وزن بسیار کم هنگام تولد (ELBW). یک نوزاد ELBW دارای وزن کمتر از 1000 گرم است.
تشخیص وزن کم هنگام تولد
یکی از دلایل اصلی معاینات منظم قبل از تولد، اطمینان از رشد خوب کودک است. در دوران بارداری اندازه کودک به روش های مختلفی تخمین زده می شود. افزایش مداوم وزن یکی از راه های بررسی رشد کودک است.
راه دیگر اندازه گیری ارتفاع رحم عبار تند از:
- برای بررسی ارتفاع رحم، پزشک از بالای استخوان شرمگاهی مادر تا بالای رحم (فوندوس) را اندازه گیری می کند.
- این اندازه گیری معمولاً با تعداد هفته های بارداری رابطه مستقیم دارد.
- اگر اندازه آن در برابر تعداد هفته های بارداری کم باشد، ممکن است کودک کوچکتر از حد انتظار باشد.
- به عنوان مثال، در حاملگی 24 هفته، ارتفاع پایه مادر باید نزدیک به 24 سانتی متر باشد.
پزشک همچنین ممکن است از سونوگرافی جنین برای بررسی رشد و پیشرفت کودک استفاده کند. سونوگرافی دقیق تر از بررسی ارتفاع پایه است. برای برآورد وزن جنین می توان از سر، شکم و استخوان جنین اندازه گیری کرد و آن را با نمودار رشد مقایسه کرد. در طی چند ساعت اول پس از تولد نوزادان وزن می شوند. وزن با سن حاملگی نوزاد مقایسه و در پرونده پزشکی ثبت خواهد شد.
عوارض وزن کم هنگام تولد
کودک با وزن کم ممکن است در معرض خطر بروز عوارض زیادی باشد. اگر کودک مبتلا به LBW باشد، در مقایسه با نوزادانی که وزن طبیعی دارند، خطر بیشتری برای مشکلات رشدی، عوارض سلامتی و مرگ زودرس خواهد داشت. آن ها ممکن است نسبت به نوزادانی که وزن طبیعی دارند، ضعیف تر باشند. احتمال دارد نوزاد در خوردن غذا، افزایش وزن، حفظ دمای بدن و جلوگیری از بیماری و عفونت با مشکل رو به رو شوند.
به طور کلی، هرچه وزن کودک هنگام تولد کمتر باشد، خطر بروز عوارض بیشتر خواهد شد.
برخی از مشکلات رایج نوزادان کم وزن، عبارتند از:
- عفونت
- سطح اکسیژن کم هنگام تولد
- مشکل در تغذیه و افزایش وزن
- عدم توانایی در حفظ دمای بدن
- سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS)
- ریه ها یا سایر اندام های تکامل نیافته
- مشکلات عصبی مانند خون ریزی داخل مغزی
- مشکلات دستگاه گوارش مانند انتروکولیت نکروزان (بیماری جدی روده در نوزادان نارس)
- مشکلات تنفسی، مانند اختلال تنفس نوزادان (یک بیماری تنفسی نارس ناشی از نارس)
تقریباً همه نوزادان با وزن کم در هنگام تولد نیاز به مراقبت های تخصصی در بخش مراقبت های ویژه نوزادان دارند. مراقبت ویژه برای این است که آن ها بتوانند وزن بیشتری پیدا کرده و برای رفتن به خانه آمادگی لازم را داشته باشند.
زنده ماندن نوزادان با وزن کم وزن تا حد زیادی به وزن کودک در بدو تولد بستگی دارد، نوزادان با وزن کمتر از 500 گرم کمترین شانس زنده ماندن را دارند.
اگر کودک عوارض دیگری مانند ریه های ناقص یا مشکلات روده ای نداشته باشد، احتمالاً تا زمانی که عوارض از طریق مراقبت های پزشکی برطرف شود، باید در بیمارستان بماند.
درمان وزن کم هنگام تولد
برنامه درمانی توصیه شده برای LBW کودک به وضعیت خاص آن ها بستگی دارد. مدیریت اختصاصی برای کودکان با وزن کم به عوامل زیر بستگی دارد:
- نظر یا اولویت والدین
- سن حاملگی، سلامت عمومی و سابقه پزشکی کودک
- تحمل کودک در برابر داروهای خاص یا روش های درمانی
مراقبت از نوزادان با وزن کم اغلب شامل مراقبت در بخش مراقبت ویژه نوزادان (NICU)، تخت های کنترل دما و تغذیه ویژه، بعضی اوقات از طریق لوله به معده داخل وریدی می باشند.
پیشگیری از وزن کم هنگام تولد
به دلیل پیشرفت های چشمگیر در مراقبت از نوزادان مریض و نارس، تعداد بیشتری از نوزادان زنده مانده اند. اما، جلوگیری از زایمان زودرس، یکی از بهترین راه های پیشگیری از تولد نوزادان با وزن کم می باشد. مراقبت از بارداری یک عامل مهم در جلوگیری از زایمان زودرس و نوزادان کم وزن است.
در معاینات دوران بارداری، سلامت مادر و جنین بررسی می شود. از آنجا که تغذیه مادر و افزایش وزن مادر با افزایش وزن جنین و وزن هنگام تولد در ارتباط است، خوردن یک رژیم غذایی سالم و حفظ وزن مناسب در بارداری ضروری است. علاوه بر آن، مادران نیز باید از مصرف الکل، سیگار و داروهای غیرمجاز که می توانند به رشد ضعیف جنین منجر شود، خودداری کنند.
پیش آگهی وزن کم هنگام تولد
نوزادانی که با LBW متولد شده اند اما عوارض دیگری ندارند، معمولاً به طور طبیعی رشد می کنند. در بعضی موارد، کودک ممکن است با تاخیر در رشد، ناتوانی ذهنی جزئی یا مشکلات سلامتی مادام العمر، روبرو شود. اگر کودک شما با LBW و سایر عوارض متولد شود، پیش آگهی آن ها به مشکلات بهداشتی خاصی که با آن ها روبرو هستید بستگی دارد. پیشرفت علوم پزشکی باعث افزایش بقای و بهبود پیش آگهی برای نوزادان مبتلا به LBW و عوارض مربوط به آن می شود.
مراقبت ویژه نوزادان با وزن کم هنگام تولد
نوزادان نارس و کم وزن هنگام تولد در معرض خطر مرگ و میر ناشی از هیپوترمی (کاهش دمای بدن)، عفونت، مشکلات تنفسی و عوارض دیگر قرار دارند. در نتیجه ممکن است آن ها نتوانند با زندگی خارج از رحم سازگار شوند.
ویژگی های نوزادان نارس و کم وزن هنگام تولد
- ریه های نابالغ و مشکلات تنفسی دارند.
- ممکن است برای تغذیه مناسب بسیار ضعیف باشند.
- بخش هایی از سیستم عصبی آن ها هنوز به خوبی تکامل نیافته است.
- سیستم ایمنی ضعیفی دارند بنابراین در برابر عفونت آسیب پذیر خواهند بود.
- رگ های موجود در مغز آن ها نازک و نابالغ است و احتمال خون ریزی آن ها زیاد است.
- آن ها چربی کمی زیر پوست دارند. به خصوص چربی قهوه ای آن ها کم است. چربی قهوه ای برای تولید گرما در نوزاد تازه متولد شده بسیار مهم است.
نوزادان نارس و کم وزن هنگام تولد نیاز به مراقبت ویژه دارند زیرا آن ها در مبارزه با بیماری عفونی مقاومت بسیار ضعیفی دارند. بنابراین، هرکسی که از کودک مراقبت می کند باید ابتدا دست های خود را کاملاً شسته و کودک را با دقت نگه دارد. مادران به راحتی می توانند به پوست نرم و نازک نا بالغ کودک نارس یا کم وزن هنگام تولد آسیب وارد کرده و یک نقطه ورود برای عفونت ایجاد کنند.
نحوه تغذیه نوزادان نارس و کم وزن هنگام تولد
نوزادان نارس و کم وزن هنگام تولد در حفظ دمای بدن مشکل زیادی دارند. آن ها به راحتی گرما را از دست می دهند.
نوزادان کم وزن هنگام تولد باید تحت مراقبت های ویژه زیر قرار گیرند:
- بلافاصله پس از تولد، کودک را در تماس پوستی با پوست با مادر و یا مراقبت « مادر کانگورو» قرار دهید.
- در اتاقی که نوزاد نارس از آن مراقبت می شود باید یک منبع گرمای اضافی وجود داشته باشد.
- حداقل 48 ساعت بعد از زایمان، استحمام را به تأخیر انداخته و همیشه از آب گرم استفاده شود.
- هر چه زودتر تغذیه با شیر مادر را شروع شده و حداقل هر دو ساعت یکبار به کودک شیر داده شود.
- استفاده از پتو اضافی یا هر پارچه از جنس پنبه برای پوشاندن مادر و نوزاد لازم است.
- نکته مهمی که باید به خاطر بسپارید این است که باید سر کودک به خوبی پوشانده شود. چون اکثر گرمای بدن نوزاد از طریق سر در صورت عدم پوشش خارج می شود.
شیر مادر نوزادان نارس بیشتر از شیر مادرانی است که نوزادانشان را طبیعی به دنیا می آورند. بنابراین، شیر مادر نارس بهترین شیر برای نوزاد نارس یا کم وزن است و نباید آن را دور ریخت. هیچ شیر دیگری نمی تواند جایگزین مزایای آن شود.
مراقبت به شیوه مادر کانگورو
مراقبت از مادر کانگورو (KMC)، به عنوان روشی است که کانگوروها از نوزاد خود مراقبت می کنند. نشان داده شده است که روشی بسیار مؤثر در مراقبت از نوزادان نارس و کم وزن است.
KMC شامل نگه داشتن یک نوزاد در تماس پوست به پوست، بر روی قفسه سینه مادر است. این امر موجب ثبات بیشتر ضربان قلب و تنفس کودک، کاهش میزان عفونت و افزایش وزن بهتر و در مادر منجر به افزایش شیر مادر می شود.
بنابراین، KMC میزان و مدت شیردهی را افزایش می دهد. طولانی شدن تماس پوست به پوست بین مادر و نوزاد باعث کنترل دما و کاهش خطر هیپوترمی می شود. علاوه بر آن، نوزادان كوچك در KMC وزن بیشتری به دست می آورند. کودکانی که KMC دریافت می کنند تنفس منظم تری دارند.
در صورتی که مادر و نوزاد از روند کار راحت هستند، KMC باید تا زمانی که امکان دارد ادامه پیدا کند تا سن حاملگی به پایان برسد (40 هفته) یا وزن کودک به 2500 گرم برسد.
آخرین دیدگاه‌ها