سرطان فک، سرطانی است که از سایر نواحی مانند دهان یا حفره دهان به فک انتشار پیدا میکند و در برخی موارد نادر ممکن است از خود فک ناشی شود. متخصصان به طور کلی سرطان فک را نوعی نادر از سرطان سر و گردن می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شناسند که حدود 5 درصد از سرطان ها را در ایالات متحده تشکیل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد.
تومورهای احتمالی در استخوان فک که به ادنتوژنیک معروف هستند می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند خوش خیم (غیر سرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشند. اما علائم، علل و عواملی که ممکن است خطر احتمال بروز این سرطان را افزایش دهند، کدامند؟ آیا درمانی برای این سرطان وجود دارد؟ میانگین طول عمر در افراد مبتلا به سرطان فک چقدر است؟ ما سعی کرده ایم در این مقاله از پزشکت به تمامی سوالات مربوط به این سرطان نادر پاسخ دهیم. پس بهتر است برای شناخت علائم احتمالی آن ادامه مقاله را تا انتها بخوانید.
مطالعه بیشتر: شایع ترین سرطان ها را بشناسید.
انواع سرطان فک
در اکثر مواقع انواع سرطان فک از طریق حفره های دندان، زبان، غدد بزاقی، کام یا کف دهان به فک انتشار پیدا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. این سرطان میتواند فک پایین و یا بالا را درگیر کند. اما سرطان در فک پایین، اغلب در استخوان زیر دندان‌های آسیاب پشتی دیده می‌شوند. گاهی سرطان فک از خود فک بروز میکند.
به طور کلی، انواع سرطان فک عبارتند از:
سارکوم های ادنتوژنیک: آنها سرطان در بافت همبند هستند.
فیبروسارکوم: معمولاً بافت فیبری را تحت تأثیر قرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد اما میتواند در استخوان ایجاد شود.
کارسینوم آملوبلاستیک: از پوشش مینای دندان شروع می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود و به فک پایین انتشار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یابد.
استئوسارکوم: در استخوان فک ایجاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، اما تنها 1 درصد از سرطان های سر و گردن را تشکیل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد.
کارسینوم داخل استخوانی اولیه: کارسینوم سلول سنگفرشی به جای بافت های دهان از خود استخوان ناشی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.
کارسینوم ادنتوژنیک سلول شفاف: به نام ظاهر سلول نامگذاری شده و از بافت های تشکیل دهنده دندان ناشی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.
سرطان سلولی فلسی: این سرطان در پوشش حفره دهان ایجاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود و بیش از 95 درصد از سرطان های فک را تشکیل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد.
کارسینوم ادنتوژنیک سلول شبح: در سلول های بدون هسته یا اپیتلیال ایجاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود که بافت ها را پوشش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند.
مطالعه بیشتر: چرا فکم صدا می دهد؟
علائم ابتلا به سرطان فک
مبتلایان به این سرطان امکان دارد در مراحل اولیه هیج علائمی نداشته باشند اما در صورت بروز علائم ممکن است مانند علائم سایر سرطان‌های دهان و شامل لکه‌های سفید، زخم‌ها و خونریزی دهان باشند. پیشرفت سرطان در فک میتواند با بروز برخی علائم دیگر همراه باشد، از جمله:
- لق شدن دندان ها
- توده در غدد گردن
- درد فک یا گوش
- مشکل در باز کردن دهان
- مشکل در صحبت کردن
- درد یا مشکل در هنگام بلع
- تغییر در تناسب دندان مصنوعی
مطالعه بیشتر: علائم شکستگی فک و درمان آن
علل سرطان فک
از آنجایی که سرطان فک به عنوان سرطان سر و گردن در نظر گرفته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، برخی از علل و عوامل سرطان در این ناحیه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند منجر به تشکیل سرطان در فک شوند. اما به طور کلی علت سرطان فک همیشه قابل تشخیص نیست و عوامل متعددی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند، از جمله:
چاقی: خطر ابتلا به همه سرطان های سر و گردن را افزایش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد.
مصرف دخانیات: این شایع ترین علت سرطان دهان است. بر اساس تحقیقات جانز هاپکینز، افرادی که از محصولات تنباکو استفاده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند، 10 برابر بیشتر در معرض ابتلا به سرطان دهان هستند. زیرا محصولات تنباکو، از جمله سیگار مملو از سموم و مواد سرطان‌زا هستند.
مصرف زیاد الکل: مشخص شده است که الکل، به ویژه هنگامی که همراه با محصولات تنباکو استفاده می شود، خطر بزرگی برای سرطان های دهان ایجاد می کند. مانند تنباکو، الکل نیز توسط موسسه ملی سرطان به عنوان سرطان زا طبقه بندی شده است.
مراقبت ضعیف از دهان: بهداشت ضعیف دهان و دندان ممکن است یک عامل موثر در بروز سرطان دهان باشد. شواهدی وجود دارد که نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد بهداشت نامناسب دهان و دندان های از دست رفته ممکن است از عوامل خطر سرطان حفره دهان باشد. استفاده از دهانشویه‌ای که محتوای الکل بالایی دارد نیز یک عامل خطر احتمالی است.
تغذیه نامناسب: کمبود میوه و سبزیجات با بروز سرطان سر و گردن مرتبط است. بررسی های صورت گرفته ارتباطی را بین گروه های غذایی خاص و سرطان های دهان پیدا کرده اند. چربی های تک اشباع شده (غذاهای سرخ شده) و گوشت های قرمز یا فرآوری شده بیشترین خطر را به همراه دارند. از سوی دیگر، رژیم های غذایی با ویتامین C، E و آنتی اکسیدان های کافی نشان داده شده است که خطر ابتلا به این بیماری را کاهش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد.
پان (کوید فوفل): این ترکیب جویدنی از برگ فوفل و آجیل آرکا به دلیل اثرات محرک و روانگردان (فکر کنید کوکائین) در میان آسیاییان جنوب شرقی محبوب است و استفاده از آن به شدت با افزایش خطر ابتلا به سرطان دهان مرتبط است.
ویروس ها: عفونت ها، از جمله ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) که خطر ابتلا به سرطان های دهان را افزایش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد .اگر سرطان فک شما از ناحیه گلو پشت دهان منشأ گرفته باشد، احتمال زیادی وجود دارد که ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) علت اصلی آن باشد. HPV گروهی از بیش از 200 ویروس است که از طریق رابطه جنسی واژینال، مقعدی و دهانی منتشر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. این عامل حداقل 70 درصد از سرطان های دهان و حلق در ایالات متحده است که شامل سرطان لوزه ها و پایه زبان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. تعداد این موارد در حال افزایش است و ممکن است در افراد جوان تر و کسانی که هرگز سیگار نکشیده اند رخ دهند.
مطالعه بیشتر: بوی سرطان چیست؟
تشخیص سرطان فک
در صورت بروز هر گونه علائم مربوط به بیماری های فک و دهان بهتر است به پزشک مراجعه کنید. از آنجایی که سرطان فک اغلب با سایر سرطان های سر و گردن همراه است، پزشک ممکن است گلو، بینی و غدد لنفاوی پشت گردن شما را نیز معاینه کند. اگر پزشک به هرگونه سرطان در این ناحیه مشکوک شود، بیوپسی را تجویز میکند. در این روش نمونه کوچکی از بافت برای بررسی سلول‌های سرطانی در آزمایشگاه برداشته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. در صورت تشخیص سلول های سرطانی بعد از بیوپسی، مطالعات تصویربرداری مانند MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) یا CT (توموگرافی کامپیوتری) را برای تعیین دقیق محل و وسعت تومورها انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. تصویربرداری همچنین به شناسایی مرحله یا درجه سرطان و تشخیص گزینه های درمانی کمک میکند.
مطالعه بیشتر: 15مواد غذایی ضد سرطان کدامند؟
درمان سرطان فک
درمان سرطان فک به محل و وسعت آن بستگی دارد و میتواند شامل ترکیبی از گزینه های درمانی زیر باشد:
عمل جراحی
در جراحی برای سرطان فک، جراح ممکن است بافت سرطانی و برخی از بافت های سالم اطراف (به نام حاشیه) را از طریق جراحی حذف کنند. برداشتن تومورها با جراحی در مراحل اولیه سرطان فک بیشتر انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. پس از برداشتن نواحی سرطانی، امکان دارد جراحی ترمیمی برای بازیابی عملکرد و رفع مشکلات ظاهری و زیبایی بیمار انجام بگیرد.
نوع جراحی بستگی به محل تومور دارد:
- جراحی کام سخت ممکن است شامل عمل جراحی فک بالا برای برداشتن بخشی از فک بالا یا استخوانی باشد که سقف دهان را تشکیل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد.
- جراحی فک پایین ممکن است شامل جراحی فک پایین یا جراحی برای برداشتن بخشی از فک پایین باشد.
سه روش اصلی جراحی برای سرطان فک، عبارتند از:
مارجینال فک پایین: این جراحی فقط برای برداشتن قسمتی از فک پایین انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.
ماکسیلکتومی: در این روش بخشی یا تمام فک بالا برداشته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. متخصصان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند یک پروتز برای جایگزینی استخوان ایجاد کنند. آنها همچنین ممکن است از پیوند پوست یا عضله برای کمک به بازسازی استفاده کنند.
مندیبولکتومی سگمنتال: جراح در این روش بخش قابل توجهی از فک را برمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دارد. آنها استخوان را از قسمت دیگری از بدن، معمولاً ساق پا، لگن یا تیغه شانه بگیرند تا روی استخوان باقی مانده پیوند بزنند. همچنین می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند از استخوان اهداکننده انسانی یا صفحه فلزی استفاده کنند.
پس از جراحی، کاردرمانگران می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند کاردرمانی (نوعی توانبخشی) را برای کمک به افراد برای سازگاری با بازسازی پروتز (ایمپلنت دندان) را برای تقویت و بهبود عملکرد بیمار انجام دهد.
پرتو درمانی
برای هر دو سرطان کام سخت و فک پایین، پرتودرمانی اغلب پس از جراحی توصیه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. این کار که به عنوان تابش کمکی شناخته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، برای جلوگیری از عود تومور انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. ممکن است برای سرطان های تهاجمی یا پیشرفته نیز پرتودرمانی انجام شود.
به طور کلی پرتودرمانی (یا رادیوتراپی) با استفاده از امواج پرقدرت انرژی، میتواند سلول‌های سرطانی یا سرطان باقی‌مانده را در مکان‌هایی که در طول جراحی قابل دسترسی نیست، از بین ببرد. پرتودرمانی را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان توسط دستگاهی انجام داد که به آن پرتوهای خارجی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گویند یا از ایمپلنت هایی که در نزدیکی تومور قرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرند. گاهی اوقات می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان از ایمپلنت به جای جراحی استفاده کرد که میتواند بهبود را تسریع کند، اما همه بیماران کاندیدای این شکل از پرتودرمانی نیستند.
شیمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌درمانی
استفاده از شیمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌درمانی به تنهایی یک درمان استاندارد برای سرطان فک محسوب نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، اما اگر سرطان به بافت های دیگر انتشار پیدا کند پزشک میتواند این روش را همراه با ایمونوتراپی تجویز کنند.
پیش آگهی سرطان فک در بیماران
پیش آگهی سرطان فک با سایر سرطان های دهان ارزیابی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. هنگامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌که در مراحل اولیه تشخیص داده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، 85٪ از افرادی که سرطان دهان تشخیص داده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود تا پنج سال زنده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مانند. به طور کلی، بیش از 66٪ بیماران بیشتر از پنج سال زنده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مانند. پیش آگهی سرطان به عوامل زیادی مانند تشخیص به موقع و زودهنگام، محل و میزان انتشار آن بستگی دارد.
سخن آخر
سرطان فک نادر است و به طور کلی نوعی سرطان سر و گردن یا به طور خاص سرطان دهان در نظر گرفته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. تنباکو، مصرف الکل، بهداشت نامناسب دهان و تغذیه نامناسب از عوامل خطر ابتلا به این نوع سرطان ها هستند.
بسته به اینکه سرطان چقدر پیشرفته است، درمان شامل جراحی، پرتودرمانی و احتمالاً شیمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌درمانی است. اگر بخش قابل توجهی از فک برداشته شود، جراحی ترمیمی، پروتز (ایمپلنت دندان) و توانبخشی میتواند برای رفع مشکلات ظاهری بیمار انجام شود.
